Co rozumiemy przez słowo formikarium?

Pod pojęciem formikarium kryje się specjalnie zaprojektowane środowisko życia dla kolonii mrówek, zapewniające im miejsce do rozwoju, poszukiwania pokarmu oraz wychowywania młodych. Nazwa ta wywodzi się z łacińskiego słowa „[[formica]]”, które w języku polskim oznacza „mrówkę”, co stanowi bezpośrednie odniesienie do akwarium (z łac. „aqua” – „woda”). Wśród najpopularniejszych typów formikariów wyróżniamy modele wykonane z ziemi, gipsu, korka, betonu oraz drewna.

Konstrukcja formikarium obejmuje sekcję gniazdową przeznaczoną do hodowli potomstwa oraz tak zwaną arenę, czyli przestrzeń, gdzie mrówki zajmują się furażowaniem, innymi słowy, poszukiwaniem i gromadzeniem żywności.

Jak skonstruować swoje pierwsze formikarium?

Podstawą bezpiecznego domu dla mrówek jest odpowiednie formikarium. Dla początkujących hodowców, posiadających jedynie królową lub małą kolonię mrówek, idealnym rozwiązaniem będzie użycie probówki lub małego pojemnika, na przykład pustego opakowania po TIC-TAC, umieszczonego w kolejnym, nieco większym pudełku. Na jego dnie należy rozsypać suchy piasek, a także umieścić dekoracje takie jak gałązki, szyszki, suszone trawy czy liście. W miarę wzrostu kolonii, konieczne będzie przejście na większe i bardziej zaawansowane formikarium. Chociaż istnieje możliwość od początku umieszczenia mrówek w obszerniejszym domu, w pierwszych, kluczowych etapach życia kolonii, nie zaleca się przesadzania małych grup mrówek czy pojedynczej królowej do zbyt przestronnych formikariów ze względu na ryzyko związane z ich adaptacją i przetrwaniem.

Jakie kryteria musi spełniać lokalizacja dla formikarium?

Wybierając miejsce na formikarium, należy zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów zapewniających bezpieczeństwo i komfort życia mrówek:

• Powinno być z dala od bezpośredniego nasłonecznienia, aby uniknąć przegrzewania się środowiska mrówek.
• Miejsce powinno charakteryzować się stabilną temperaturą, bez gwałtownych wahań, co jest kluczowe dla zdrowia i rozwoju kolonii.
• Lokalizacja formikarium musi być bezpieczna przed przypadkowym przewróceniem czy innymi uszkodzeniami, które mogłyby zagrozić strukturze lub mieszkańcom.
• Należy zapewnić spokojne otoczenie, aby unikać częstego przeszkadzania mrówkom przez niepotrzebne przestawianie ich domu.
• Ważne jest również, aby miejsce to było dogodne dla prowadzenia obserwacji, co umożliwi śledzenie zachowań i ewolucji kolonii bez zakłócania ich naturalnych rytmów.

Czym różni się formikarium typu ,,R’’ od formikarium typu ,,I’’?

Formikarium typu „R” to konstrukcja, w której część przeznaczona do gniazdowania łączy się bezpośrednio z obszarem wybiegu, tworząc jednolitą całość. Gniazdo często jest wypełnione materiałami takimi jak piasek, korek czy ziemia, umieszczając mrówki w warunkach przypominających naturalne zagłębienia terenu. Wyjście z tej części prowadzi wprost na teren wybiegu, co umożliwia łatwy dostęp do przestrzeni życiowej mrówek z poziomu gruntu.

Natomiast formikarium typu „I” charakteryzuje się pionową budową gniazda, które jest wysokie, ale stosunkowo wąskie, przypominające kształtem drzewo lub pień. Wybieg wokół nie jest rozległy, ale jest otoczony fosą, co zapobiega ucieczkom mrówek. Gniazdo umieszczone jest zazwyczaj centralnie na wybiegu. Ten typ formikarium jest szczególnie polecany dla gatunków mrówek, które naturalnie zamieszkują drzewa, takich jak Dolichoderus quadripunctatus czy Camponotus, odwzorowując ich naturalne środowisko leśne.

Wykorzystanie korka a poziom wilgotności – jak to jest naprawdę

Kwestia wykorzystania korka w formikariach budzi pewne kontrowersje wśród hodowców mrówek. Z jednej strony, niektórzy uważają jego użycie za niezbędne, podczas gdy inni widzą w nim element zbędny. Osobiście, miałem doświadczenie z moczeniem korka, co skutkowało pojawieniem się na jego powierzchni niewielkiego grzyba o wymiarach około 2 na 1 cm, lecz poza tym nie zaobserwowałem dalszych problemów. Ostatecznie zdecydowałem się wysuszyć korek i obecnie używam go bez problemów do przechowywania mrówek. Z czasem odkryłem, że takie rozwiązanie jest całkowicie akceptowalne. Celem tego zabiegu jest ochrona mrówek przed potencjalnym zagrożeniem ze strony pleśni lub grzybów, które mogą rozwijać się w zbyt wilgotnym środowisku. Problem pleśni na korku może wynikać z faktu, że przestrzeń gniazdowa jest zbyt obszerna dla aktualnej liczby mrówek w kolonii, co uniemożliwia im utrzymanie odpowiedniej wilgotności oraz czystości w komorach i korytarzach, gdzie mogą gromadzić się resztki jedzenia. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi pleśni jest słaba wentylacja gniazda korkowego. Ważne jest jednak zaznaczenie, że pleśń rozwijająca się wyłącznie na materiale roślinnym, jakim jest korek, nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla mrówek, aczkolwiek może nie odpowiadać estetycznym preferencjom właściciela formikarium. Znacznie poważniejszym problemem jest pleśń żywiąca się materiałem zwierzęcym, na przykład resztkami pokarmu, które mogą zalegać w gnieździe, ponieważ stanowi ona bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia kolonii.

Jak sobie poradzić z pleśnią na wybiegu i w formikarium?

Obecność pleśni zarówno na wybiegu, jak i wewnątrz formikarium może być poważnym problemem, szczególnie gdy konstrukcja jest na stałe i trudna do czyszczenia. Pleśń może pojawiać się z wielu powodów, w tym z pozostawionych resztek jedzenia, nadmiernej wilgotności, czy też z martwych mrówek, które zaczęły się rozkładać. Duże rozmiary formikarium mogą również przyczyniać się do problemu, ponieważ mrówki nie są w stanie utrzymać odpowiedniej czystości w nadmiernie rozległym mieszkaniu. Resztki pokarmu, odchody i zbytnio wilgotne środowisko sprzyjają rozwojowi pleśni.

Aby poradzić sobie z tym problemem, konieczne jest podjęcie kilku kroków. Przede wszystkim należy regularnie usuwać resztki niezjedzonego pokarmu i kontrolować poziom wilgotności, szczególnie na wybiegu, gdzie jego regulacja jest łatwiejsza. Jeśli chodzi o samo gniazdo, możliwe są dwie strategie: albo zmniejszenie jego rozmiarów, aby kolonia mrówek mogła skuteczniej zarządzać czystością i wilgotnością, albo ograniczenie nawilżania gniazda do minimum, aż do momentu, gdy kolonia się powiększy i będzie w stanie lepiej radzić sobie z utrzymaniem odpowiednich warunków. Te działania powinny pomóc w kontrolowaniu problemu z pleśnią i zapewnić mrówkom zdrowsze środowisko życia.

Metody czyszczenia formikarium

Czyszczenie formikarium, które już jest zamieszkałe przez mrówki, wymaga ostrożności i skupia się głównie na obszarze wybiegu (areny). Gdy zauważymy, że mrówki nie są w stanie utrzymać czystości w części gniazdowej, konieczna może być ich przeprowadzka do nowego, czystego środowiska. Metoda czyszczenia areny zależy w dużej mierze od wybranego przez nas wystroju. Jeżeli zdecydowaliśmy się na estetyczne elementy takie jak piasek, kamienie czy szyszki, musimy być gotowi na ich późniejsze mycie lub wymianę.

Usuwanie resztek pożywienia, martwych mrówek i czyszczenie karmidełka to tylko część procesu. Odchody, które mogą przykleić się do dekoracji czy ukryć w szczelinach, wymagają szczególnej uwagi. Najłatwiej sprzątać wybieg bez dodatkowych ozdób – wystarczy zebrać śmieci do jednego miejsca, usunąć je z areny, jednocześnie oddzielając mrówki, co można zrobić za pomocą dwóch kartek papieru, z których jedna służy jako szczotka, a druga jako zmiotka.

Następnie, arena powinna zostać przetarta wilgotnym kawałkiem papieru, następnie wysuszona i spryskana wodą w miejscach, gdzie nagromadzenie brudu jest największe, na przykład tam, gdzie boczna szyba styka się z podłożem areny. Po chwili brud zmięknie, co ułatwi jego usunięcie. Taka metoda pozwala na utrzymanie czystości w formikarium i zapewnia zdrowe warunki życia dla mrówek.

,,Oddychanie” mrówek

Mrówki są stworzeniami, które potrzebują stosunkowo niewielkiej ilości tlenu do życia i cechują się dużą odpornością na wysokie stężenia dwutlenku węgla. Dlatego też, naturalna wymiana powietrza, która ma miejsce przy okazji codziennych czynności, takich jak podawanie pokarmu, jest dla nich w pełni wystarczająca do utrzymania normalnych warunków życiowych.

Czy można łączyć dwa gatunki mrówek?

Łączenie dwóch gatunków mrówek na jednej arenie jest technicznie możliwe, ale wymaga dokładnego przemyślenia i odpowiedniego przygotowania. Przede wszystkim, arena, na której mają współistnieć różne gatunki, powinna być znacznie większa niż standardowa przestrzeń przeznaczona dla pojedynczej kolonii. To kluczowe, aby zapewnić wystarczająco dużo miejsca dla obu grup, minimalizując ryzyko niepotrzebnych konfliktów.

Istotne jest również jasne określenie celu takiego eksperymentu. Jeśli celem jest obserwacja interakcji agresywnych, czyli tzw. „wojny mrówek”, warto mieć na uwadze, że może to prowadzić do stresu, a nawet śmierci mrówek. Z kolei mieszanie gatunków oportunistycznych z ekspansywnymi może dostarczyć interesujących obserwacji na temat adaptacji i współistnienia. Wariant z dwoma gatunkami oportunistycznymi może zaowocować stosunkowo spokojnym współżyciem, ale zawsze istnieje ryzyko nieprzewidzianych zachowań.

Należy podkreślić, że każda interwencja w naturalne zachowania mrówek powinna być przeprowadzana z rozwagą. Mrówki to złożone społeczności, które dobrze funkcjonują w ramach swoich gatunków. Mieszanie różnych gatunków wymaga nie tylko odpowiednich warunków fizycznych, ale także wiedzy na temat specyficznych potrzeb i zachowań każdego z nich. Przed przystąpieniem do takiego eksperymentu warto skonsultować się z doświadczonymi hodowcami lub specjalistami w dziedzinie myrmekologii, aby zminimalizować ryzyko negatywnych konsekwencji dla mrówek.