Jak szukać mrówek w konkretnych porach roku?

Poszukiwanie mrówek w poszczególnych porach roku wymaga trochę innych strategii, ponieważ aktywność tych owadów zmienia się w zależności od warunków atmosferycznych i temperatury. Oto kilka wskazówek, gdzie można szukać mrówek w różnych porach roku:

1. Wczesna wiosna i ostatnie chwile zimy: Jest to dobry czas na rozpoczęcie poszukiwań mrówek, zwłaszcza gdy na zewnątrz zaczyna być cieplej. Mrówki mogą jeszcze być w stanie hibernacji, dlatego warto szukać ich w miejscach, gdzie znajdują się ich kryjówki. Las sosnowy lub mieszany może być dobrym miejscem do rozpoczęcia poszukiwań.
2. Pełnia lata: To okres, w którym mrówki są najbardziej aktywne. Wysokie temperatury sprzyjają ich aktywności, dlatego łatwiej je zauważyć w tym czasie. Mogą być obecne w różnych środowiskach, od lasów po ogrody, łąki i tereny otwarte.
3. Jesień: W miarę jak temperatura zaczyna spadać, aktywność mrówek może zmniejszyć się, ale nadal można je znaleźć. Szukaj ich w suchej ściółce, pod kamieniami lub w gnijących kawałkach drewna. Mogą również przemieszczać się w poszukiwaniu zapasów przed nadejściem zimy.
4. Zima: Mrówki są mniej aktywne w tym okresie i mogą przechodzić hibernację. Szukanie ich może być trudniejsze, ale nadal można je znaleźć w ich kryjówkach. Warto sprawdzić mrowiska podczas cieplejszych dni zimowych lub szukać ich w suchych, osłoniętych miejscach, gdzie mogą się schronić.

Podsumowując, poszukiwanie mrówek w różnych porach roku wymaga uwzględnienia zmieniającej się aktywności tych owadów oraz zastosowania różnych strategii poszukiwań, takich jak sprawdzanie różnych środowisk i kryjówek, w zależności od warunków atmosferycznych i temperatury.

Niezbędny sprzęt

Narzędzia do odkrywania mrówek w późną zimę i wczesną wiosnę są podobne do tych używanych w innych porach roku. Niezbędne są wysokiej jakości noże oraz pojemniki na zebrane próbki. Noże powinny mieć solidne ostrza o jednakowej grubości na całej długości, co ułatwi manipulację nawet przy twardym drewnie. Pojemniki na zebrane okazy są kluczowe – zarówno małe, np. probówki, jak i większe. Małe pojemniki ułatwią transport pojedynczych okazów, natomiast większe pomieszczą większą liczbę owadów. Czasem kolonia mrówek może zamieszkiwać kawałek drewna, więc warto mieć przy sobie większy pojemnik na taki przypadek. Inne dodatkowe narzędzia, takie jak pędzelek czy pęseta, mogą ułatwić pracę, ale nie są konieczne. Ważne jest także zachowanie ostrożności podczas kopania, szczególnie w trudnych warunkach terenowych i niskich temperaturach.

Sposoby i miejsce poszukiwań

Artykuł niniejszy ma na celu wprowadzenie czytelników w tematykę poszukiwań mrówek pod koniec zimy i na początku wiosny, adresowany jest do osób, które pragną w tym czasie zaobserwować mrówki ogólnie, bez konieczności specjalnych warunków. Przedstawiam więc metody i środowisko poszukiwań, które zwiększają szanse na spotkanie tych owadów. Jak już wcześniej wspomniano i jak zalecam na podstawie osobistego doświadczenia, najlepszym miejscem na poszukiwania w tym okresie będą lasy sosnowe, bądź też mieszane z przewagą sosny. Z powyższych powodów niewielkie są prawdopodobieństwa znalezienia mrówek gniazdujących głęboko w ziemi, dlatego skoncentrujmy się na tych, które zasiedlają drewno znajdujące się na dnie lasu.

Wśród różnorodnych gatunków mrówek napotykanych w naszych lasach, Lasius platythorax zasługuje na szczególną uwagę. Wyróżnia się on od swojego bliskiego krewniaka, L.niger, m.in. mniej często występującym owłosieniem na nadustku. Gdy w danym lesie występuje ten konkretny gatunek, istnieje wysoka prawdopodobieństwo odnalezienia królowych przygotowujących się do zimowego odpoczynku. Moje doświadczenia z terenowych badań wskazują, że po okresie lotów godowych, odbywających się między lipcem a sierpniem, Lasius platythorax szuka bezpiecznego miejsca do zimowania, by w kolejnym sezonie założyć nowe pokolenie. Choć nie zawsze jest to regułą, gdyż zdarzały mi się spotkania z królowymi w towarzystwie pierwszego pokolenia robotnic jesienią, to częściej napotykałem samotnie zimujące królowe.

Aby zwiększyć szanse na odnalezienie tych mrówek, warto skupić się na przeszukiwaniu opadłych gałęzi, głównie tych pochodzących z sosny. Z osobistych obserwacji wynika, że najczęściej można je znaleźć w fragmentach drewna o średnicy od 1 do 4 centymetrów, chociaż nie jest to niezmienna zasada. Optymalne wyniki przynosi eksploracja drewna, które nie jest ani zbyt świeże, ani nie rozpada się na skutek zaawansowanej degradacji. Gałęzie należy ostrożnie rozbijać, na przykład przy użyciu noża, zwracając uwagę, aby nie naruszyć królowych potencjalnie ukrywających się w środku. Królowe L.platythorax często wybierają do zimowania komory o wielkości około 1 cm, wygryzione własnymi siłami. Po odnalezieniu, królową należy delikatnie przetransportować do probówki czy innego odpowiedniego pojemnika. Zazwyczaj jest to zadanie bez większych trudności, jako że mrówki w stanie hibernacji wykazują minimalną aktywność. W przypadku problemów z wydobyciem mrówki, przydatny okaże się większy pojemnik, umożliwiający bezpieczne przetransportowanie całej gałęzi wraz z mieszkańcem do domu.

Wśród interesujących celów dla miłośników entomologii znajdują się również mrówki z rodzaju Myrmica, szczególnie te gniazdujące w drewnie leśnym. W polskich lasach najczęściej można spotkać M.ruginodis oraz M.rubra, które są stosunkowo łatwe do odnalezienia ze względu na swoją liczebność. Metoda poszukiwań tych gatunków jest zbliżona do techniki stosowanej przy szukaniu Lasius platythorax. Najlepiej rozpocząć od zbadania zbutwiałych pni i gałęzi, a w mniejszym stopniu cienkich patyków. W przypadku Myrmica, warto zwrócić uwagę na drewno pochodzące z różnych gatunków drzew, zarówno to bardziej, jak i mniej zniszczone przez czas.

Kolonie Myrmica często charakteryzują się poliginią, czyli obecnością wielu królowych w jednym gniazdzie. To pozwala na selektywne odławianie części populacji – wystarczy zabrać kilka robotnic wraz z jedną lub więcej królowymi, aby nie zakłócić ciągłości kolonii pozostawionej w naturalnym środowisku. Dodatkową zaletą poszukiwań mrówek z tego rodzaju podczas chłodniejszych miesięcy jest ich mniejsza ruchliwość po rozłamaniu drewna, co znacznie ułatwia ich zbieranie.

Poszukiwanie tych społecznych owadów w naturalnych schronieniach oferuje nie tylko fascynujące wrażenia z bezpośredniego kontaktu z naturą, ale także pozwala na bezinwazyjne pozyskiwanie okazów do dalszej obserwacji. Dzięki temu, entuzjaści entomologii mogą przyczynić się do ochrony tych interesujących stworzeń, jednocześnie pogłębiając swoją wiedzę na ich temat.

Eksploracja naturalnego środowiska w poszukiwaniu mrówek z rodzajów Leptothorax i Temnothorax, w szczególności L.acervorum i T.crassispinus, może przynieść interesujące wyniki. Podobnie jak w przypadku Lasius platythorax, skuteczne może okazać się badanie małych gałęzi, przy czym osobiste doświadczenia wskazują, że drewno sosnowe jest szczególnie obiecujące. Ponadto, warto zwrócić uwagę na miejsca pod korą pozostałości drzew ściętych oraz przy podstawach pni z korzeniami, gdzie te gatunki mogą zakładać swoje kolonie.

Choć mrówki te są dość powszechne, ich obfite występowanie wymaga odnalezienia specyficznych lokalizacji. Na przykład, w północnej części Wielkopolski, obserwuje się zwiększoną liczbę T.crassispinus w lasach mieszanych sosnowo-brzozowych. W jednym z takich miejsc, wystarczyło podnieść kilka sosnowych gałęzi, aby natknąć się na kolonię tego gatunku.

Znalezienie odpowiedniego miejsca do poszukiwań wymaga cierpliwości i dobrej znajomości środowiska naturalnego, jednak sukces w tych działaniach może przynieść dużą satysfakcję oraz wartościowe obserwacje dotyczące życia i zachowań tych fascynujących owadów. Eksploracja terenów leśnych w poszukiwaniu mrówek z tych rodzajów stanowi ciekawe wyzwanie dla entomologów i miłośników przyrody, umożliwiając bezpośredni kontakt z bogactwem naszego ekosystemu.

Po odnalezieniu kolonii mrówek z rodzajów Myrmica, Leptothorax, i Temnothorax zamieszkujących w drewnie, bezpośrednie przeniesienie całej kolonii do nowego miejsca jest praktycznie niemożliwe. W takiej sytuacji zaleca się umieszczenie całego fragmentu drewna, w którym znajduje się gniazdo, w obszerniejszym pojemniku i transport do domu. Zachęcenie mrówek do relokacji nie jest szczególnie trudne, wymaga jednak zapewnienia im nowego, atrakcyjnego miejsca do zamieszkania, na przykład odpowiednio przygotowanej probówki.

Jeżeli mrówki nie przeniosą się do nowego gniazda samodzielnie po pewnym czasie, można spróbować stopniowo wysuszyć ich obecne miejsce zamieszkania, jednocześnie utrzymując wysoką wilgotność w probówce. Możliwe jest to do osiągnięcia, na przykład poprzez skierowanie światła z lampki biurkowej na ich aktualne gniazdo, jednak kluczowe jest, aby proces ten był stopniowy. Po przywiezieniu mrówek do domu, zaleca się pozostawienie ich na kilka godzin w temperaturze pokojowej, aby uniknąć szoku termicznego, który mógłby być dla nich śmiertelny.

Takie działania z czasem skłonią mrówki do akceptacji probówki jako nowego, idealnego miejsca na gniazdo. Jest to delikatny proces, który wymaga cierpliwości i ostrożności, lecz pozwala na bezpieczne przeniesienie kolonii mrówek do nowego domu, umożliwiając dalszą obserwację ich zachowań i życia społecznego w kontrolowanych warunkach.